وضعیت اسکان گردشگران در شهر مشهد


مقدمه

شهر مشهد دومین شهر کلان شهر دنیاست. این شهر 10450 کیلومتر مربع وسعت دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا 980 متر است و در شمال شرق ایران است . فاصله بین مشهد و تهران 934 کیلومتر است . بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ این شهر 800/410/2 نفر جمعیت دومین شهر پرجمعیت ایران پس از تهران است (مرکز آمار ایران). این شهر به واسطه وجود حرم علی بن موسی‌الرضا، هشتمین امام مذهب شیعه، سالانه پذیرای بیش از 30 میلیون زائراز داخل و بیش از یک میلیون زائر از خارج از کشور است.

تاریخچه گردشگری در شهر مشهد

شهر مشهد بزرگ‌ترین زیارتگاه محسوب می‌شود. دليل اصلي سفرهاي مردم به شهر مشهد­، مذهبي و براي زيارت امام رضا است. همه ساله میلیون‌ها زائر از سراسر ایران و کشورهای اسلامی برای زیارت حرم علی بن موسی‌الرضا به این شهر می‌روند. سفرهاي تک انگیزه اي با انگیزه زیارت در طول سالیان اخیر به سفرهاي چند انگیزه اي با اولویت زیارت به مشهد بدل گشته است و حدود 84 درصد سفرهاي به مشهد را در برمی گیرد (مافی و سقایی، 283:1389). گردشگری مذهبی – فرهنگی شهر مشهد دارای ویژگی های خاص است؛ به طوری که کارکردهای متنوع و عام المنفعه، مشارکت داوطلبانه و خیرخواهانه مردمی و جلب دسته های مختلف مذهبی در طول سال به ویژه در ایام خاص مذهبی، باستانی و اوقات فراغت، انبوه زائران و گردشگران مذهبی – فرهنگی را از اقشار متفاوت اقتصادی جامعه به خود جذب نموده است.

وضعیت اقامت گاه های گردشگری در مشهد

مشهد با دارا بودن بیشترین هتل ها در سطح کشور قطب مهم توسعه گردشگری ایران محسوب می‌شود. اما به رغم گذشت ساليان سال هنوز در حوزه اقامتي دچار مشکل است و آن طور که بايد و شايد به زيرساخت هاي اقامتي در اين شهر توجه نشده است. مشکلات موجود در حوزه حمل و نقل، بهداشت، امکانات تفريحي و سرگرمي، مراکز خريد سنتي و جذاب و ساير زير ساخت هاي جذب گردشگر هنوز ابتدايي ترين نياز يعني اقامت در مشهد مورد توجه جدي قرار نگرفته است. کليه صاحبنظران حوزه گردشگري به اتفاق براين باورند که بخش عمده مسافران ورودي به مشهد را قشر متوسط به پايين جامعه تشکيل مي دهد به طوري که بخش اعظم مسافران ورودي به مشهد از طريق وسايل نقليه شخصي و پايانه مسافربري و با تحمل رنج بسيار خود را به اين شهر مي رسانند. خانه هاي شخصي که اقدام به پذيرش مسافر در زمان هاي مختلف سال مي کنند در مشهد طي چند سال گذشته رشد و توسعه چشمگيري داشته است. فعاليت اين مراکز غير رسمي اقامت به زمان ورود مسافران و نبود مراکز اقامتي لازم بر مي گردد. اين روند تا به امروز ادامه يافته به طوري که فعاليت منازل شخصي بخش عمده اي از اقامت زائران يعني معادل بيش از 50 درصد اقامت مسافران در مهمانپذيران و منازل شخصي محقق مي شود. قيمت مناسب، پذيرش خانواده ها در اطاق يا سوئيت، شرايط مطلوب و نزديکي به حرم مطهر از جمله مسائلي است که موجب مطلوبيت بالاي اين واحدهاي اقامتي براي زائران و مسافران شده است.

‌آمار اقامتگاه‌های شهر مشهد بسیار منحصر به فرد است؛ حدود 3 هزار تا 5 هزار واحد اقامتی غیرمجاز در سطح شهر مشهد وجود دارد (خبرگزاری فارس، 18 شهریور 1392). وجود اقامتگاه‌های غیرمجاز مملو از مسافران است که در ایام پیک نخست ظرفیت هتل‌های غیررسمی و غیرمجاز تکمیل می‌شود (همان).

بر اساس آمار تعداد گردشگران شهر مشهد در ماه­هاي مختلف سال متفاوت است و اين خود باعث به وجود آمدن ركود فصلي در بسياري از مشاغل اين شهر مي­گردد، اين ركود خصوصاً در مورد مشاغل تجاري، هتلداري، حمل و نقل و…. بسيار صدق مي­كند.( http://www.mashhadtourism.ir/). بيشترين مسافران شهر مشهد در يك فصل خاص تابستان و خصوصا مردادماه به اين شهر مي­آيند و كمترين آن نيز در آذر ماه مي­باشد و اين خود باعث گراني وتورم قيمت كرايه اقامتگاه در فصل شلوغ سال مي­شود.

يكي ديگر از معضلات گردشگري در شهر مشهد مدت اقامت و ماندگاري مسافرين در اين شهر است كه معمولا مسافران پس از زيارت و خريد در بازار مسافرت خود را اتمام يافته مي­دانند و اين در صورتي­ است كه يك گردشگر هرچه بيشتر در يك شهر بماند سود و منفعت بيشتري عايد شهر ياد شده مي­شود.

از ديگر مشكلات گردشگری در شهر مشهد مي­توان به طريقه اسكان يافتن مسافران در اين شهر اشاره كرد. به طوري كه درصد زيادي از مسافران مشهد در چادرها و كمپ­ها استقرار مي­يابند و درصد كمتري از هتل و مهمانپذير استفاده مي­كنند (به نقل از سایت اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی).

مشهد افزون بر بهره مندی از اثرات مثبت اقتصادی، اجتماعی/ فرهنگی گردشگری مذهبی – فرهنگی، گرفتار ناپایداری های مختلف زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی از جمله اسکان غیر رسمی است. عمده این ناپایداری ها از جمعیت فزاینده و گسستگی مدیریت شهری، یعنی عدم مدیریت یکپارچه آستان قدس رضوی با سایر دستگاه های دولتی و غیر دولتی که بخشی از مدیریت گردشگری شهر و منطقه را عهده دارند، سرچشمه می گیرد. بنابراین شایسته است، نهادی فرادست متشکل از کنشگران فوق تشکیل شود تا برای برقراری ارتباط سازمند اجزا و کارکردهای گردشگری مذهبی/ فرهنگی به نفع تقویت و کارایی بیشتر در راستای توسعه پایدار شهر و منطقه که جدای از کارکرد گردشگری نیست، تلاش و فعالیت نماید