پیشینهٔ قالی


به دست بافته پرزدار گره دار قالی گویند. همه پژوهشگران بدون چون و چرا بر این نکته اعتراف دارند که قالی و قالی بافی از آسیا شروع شده است پژوهشگران بر این عقیده‌اند که ترکستان ایران و قفقاز باید مهد اولیه این هنر بوده باشند. از عباراتی که در انجیل و ادبیات کلاسیک آمده به این نتیجه رسیده‌اند که هنر شرقی قالی بافی مدتها قبل از میلاد مسیح شناخته شده بوده وجود داشته است.
هومر حماسه سرای معروف قرن هفتم پیش از میلاد یونان صحبت از "کاناپه‌ای که با یک قالی ارغوانی مفروش شده بود" می کند یا گزنفون مورخ فیلسوف و سردار آتنی که در سال ۴۰۱ پیش از میلاد به جنگ با ایرانیان باستان پرداخته گزارش کرده است که ایرانیان عادت دارند روی قالی‌های نرم استراحت کنند با نگاهی به نقشه جغرافیا امروزه منطقه وسیعی شامل کشورهای آسیای صغیر ترکیه قفقاز ایران ترکستان پاکستان افغانستان هند تبت چین مصر اسپانیا و حتی کشورهای شبه جزیره بالکان مانند رومانی را می‌یابیم که هنر و صنعت قالی بافی در آنها وجود دارد. ولی آنطور که پژوهشگران گفته‌اند ایرانیان نخستین قومی بودند که به قالی بافی پرداختند و در این زمینه سرآمد جهانیان شدند. چنانکه آخرین پژوهشهای باستانشناسی هم دال بر این موضوع است منظور اشاره به قدیمی ترین قالی پرز دار شناخته شده موجود در جهان یعنی قالیچه پازیریک است که در سال ۱۹۴۹ میلادی برابر با ۱۳۲۷ هجری شمسی توسط گروهی از باستان شناسان روسی به سر پرستی پروفسور رودنکو در حفاریهایی در منطقه آلتای سیبری جنوبی در دره پازیریک کشف شد
تاریخچهٔ بافت قالی (یا فرش) تا آنجا که دانسته شده‌است به هزارهٔ پنجم و ششم پیش از میلاد در آسیای مرکزی برمی‌گردد. قالی ایرانی پازیریک، قدیمی‌ترین قالی دستباف یافته‌شده جهان است که در سیبری کشف شده و بافت ایران در دوران هخامنشیان است. قالی‌بافی در سده ۱۰ میلادی به وسیلهٔ مورها به اسپانیا شناسانده شد. جنگ‌های صلیبی باعث شد تا قالی‌های ترکی به اروپا برود که در آنجا بیشتر از دیوار آویزان می‌شد و یا بر روی میزها قرار می‌گرفت. بنابراین، از آغاز آشنایی اروپاییان با قالی، آنها به آن به دیدهٔ یک اثر هنری و نه یک زیرانداز می‌نگریستند. پس از گسترش تجارت در سده ۱۷، قالی‌های ایرانی به شکل چشمگیری به اروپای غربی شناسانده شد.
امروزه مراکز عمدهٔ تولید و بافت قالی، کشورهای ایران، پاکستان، هند، ترکیه، شمال آفریقا، منطقهٔ قفقاز، نپال، اسپانیا، ترکمنستان و تبت می‌باشند.
تاریخ قالی در ایران
قدمت در هم تنیدن الیاف در ایران برای تولید منسوجات به خصوص پارچه به هزارهٔ پنجم پیش از میلادمی‌رسد. آثارگرانبها و زیبایی از مناطق مختلف ایران به دست آمده که گواهی آن است که منسوجات ارزشمندوبحث برانگیزی در این دوران وجود داشته است، ازجمله تابوت سفالی دوران دالما، کردستان، همچنین آئینهٔ مسی زنگ زدهٔ نوع ایلامی در سیلک و سایرمناطق.
بعد از گذشت سالیان متمادی تقریبا در هزارهٔ دوم پیش از میلاد نیروی انسانی توانست نحوهٔ به هم ریسیدن نخ‌ها و چگونگی تشکیل طناب را کشف کند که این اکتشاف مانند تمام اکتشاف‌های تاریخ فواید بسیار سودمندی برای هنر وصنعت آن دوران داشته از جمله آن که از رشته‌های درهم تنیدهٔ طناب مانند برای زیبایی ریشه‌های فرش استفاده می‌کردند. که آثار به دست آمده از مناطقی مانند گورهای مارلیک،قلعهٔ کوتی در دیلمان، و همچنین حسنلو نزدیک ارومیه شاهدی بر این ادعاست.
قدمت فرش بافی وبه طور کل منسوجات در ایران بسیار زیاداست در اوان مختلف آثار زیبا و تفکر برانگیزی کشف شده که نمی‌توان به طور دقیق این آثار را به یک دورهٔ خاص نسبت دادگاهی اوقات یک اثر طی گذشت سالیان دراز و طی سلسله‌های مختلف ساخته شده‌است.