حقوق و دستمزد

• 

توضیحات

منتشر شده در یکشنبه, 26 خرداد 1392 15:23

نوشته شده توسط الهه سلطان پور

بازدید: 2986

مقدمه :

با وجود آنکه حقوق و دستمزد از مفهوم واحدی برخوردار می باشد اما از لحاظ امور استخدامی این دو با هم تفاوت دارند . حقوق عبارتست از " مقرری ثابتی که معمولا به کارمندان پرداخت می شود و دستمزد به مزد ساعتی یا روزانه کارگران اطلاق می شود " . از طرف دیگر حقوق و دستمزد عبارتند از مزایای نقدی ، غیر نقدی و یا مجموع آنها که کارکنان در مقابل انجام کار از کارفرما دریافت می کنند . البته دستمزد برای کارگران است که معمولا بر اساس ساعت ، روز ، هفته و ... محاسبه و پرداخت می شود و حقوق کارمندان است که معمولا بر مبنای ماهانه برای انجام کارهای جسمی و فکری به آنان پرداخت می شود . بدیهی است که حقوق و دستمزد تابع قوانین و مقررات و عوامل بسیاری از قبیل عوامل اقتصادی سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی ، اخلاقی و ... است .

سازمان صنعت ، معدن و تجارت استان تهران دستگاهی دولتی است و حقوق کارکنان آن ماهانه پرداخت می شود . نرم افزاری که در واحد حقوق و دستمزد این سازمان استفاده می شود ، محصولی از شرکت پژوهش و نوآوري صنايع آموزشي است که در سال 1369 فعاليت خود را با طراحي  در سراسر کشور آغاز نموده است . نرم افزاری این شرکت کليه امور آموزشي دانش آموزان مدارس سراسر کشور و امور اداري بيش از يک ميليون نفر کارکنان شاغل در آموزش و پرورش را از بدو استخدام تا پايان بازنشستگي در کل کشور تحت پوشش قرار داده اند . شرکت پژوهش و نو آوري صنايع آموزشي در حال حاضر به عنوان يکي از شرکت هاي نرم افزاري مطرح کشور در حوزه توليد و پشتيباني نرم افزارهاي سفارشي داراي رتبه یک از شوراي عالي انفورماتيک است . اکنون توليدات شرکت علاوه بر وزارت آموزش و پرورش در بيش از دويست سازمان دولتي پياده سازي شده است و با کمک متخصصين وکارشناسان مجرب پشتيباني مي شوند . با این توصیف ، نظرم بر این قرار گرفت که مجموعه ای از فعالیتهای انجام شده در این واحد را همگام با بخشهای مختلف نرم افزار فوق توضیح دهم .

با این توصیف نظرم بر این است که مجموعه فعالیتهای حقوق و دستمزد این سازمان را همگام با عملکرد نرم افزار مربوطه تشریح کنم :

در ابتدای این فعالیتها ، احکام کارگزینی کارکنان رسمی و پیمانی و همچنین قراردادی های کارکنان قراردادی از سوی امور اداری سازمان به این واحد ارسال می شود . درصورتی که شخصی در نرم افزار حقوق و دستمزد دارای سابقه نباشد یعنی اینکه جدید الاستخدام باشد ، ابتدا بخشی از اطلاعات فردی ایشان از قبیل نام ، نام خانوادگی ، نام پدر و ... ، در فرم ورود اطلاعات کارمند وارد می شود :

سپس سایر اطلاعات پرسنلی از قبیل مدرک تحصیلی ، نوع استخدام ، شماره حساب ، نوع بیمه و ... در فرم مشخصات پرسنلی وارد می شود . از مواردی قابل توضیح در این قسمت می توان وضعیت ایثارگری شامل جانباز ، آزاده و ... می باشد . ایثارگران ( جانباز ، آزاده ) از مالیات ، بیمه و سهم بازنشستگی معاف می باشند . منظور از تبعی این است که همسر و سه فرزند اول با شرط سنی مشخص تبعی 1 منظور می شوند . فرزند چهارم به بعد تبعی 2 و پدر و مادر ، پدر ، عروس ، داماد و ... تبعی 3 به حساب می آیند :

اطلاعاتی از قبیل رشته شغلی ، طبقه شغلی ، سنوات خدمت ، مبالغ مندرج در احکام و یا قراردادها و .... ، در فرم مشخصات حکمی نرم افزار وارد می شود . ازجمله اقلام ریالی مندرج در احکام ، معمولا می توان حق شغل ، شاغل ، فوق العاده مدیریت ، عائله مندی و حق اولاد و ... را نام برد :

پس از اجرای قانون خدمات کشوری ، هریک از اقلام مذکور دارای امتیاز محاسبه شده ای هستند و حاصل ضرب این امتیازها در ضریب هرسال که از سوی دولت اعلام می شود ، مبلغ قابل پرداخت به دست می آید .

در قراردادها نیز حداقل دستمزد ، حق مسکن ، کمک هزینه خواربار ، درصد مقطع تحصیلی و ... را نام می برم که میزان حداقل دستمزد و سایر اقلام ، هرسال از سوی وزارت کار اعلام می شود .

درصورتی که کارکنان ، در نرم افزار حقوق دارای سابقه باشند ( شاغل و حقوق بگیر باشند ) ، فقط تغییرات احتمالی هرماه در هریک از فرمهای مربوطه اعمال خواهد شد . بیشتر تغییرات ممکن ، مربوط به اصلاح مبالغ مندرج در احکام و یا قراردادها می باشد که در فرم مشخصات حکمی درج می شود . لازم به توضیح است که در اوایل هر سال ( معمولا اردیبهشت ویا خردادماه ) ، کلیه احکام ویا قراردادهای سال جدید ، از سوی امور اداری صادر و به واحد حقوق و دستمزد ارسال می شوند . در سایر ماههای سال نیز احکام افراد جدید الاستخدام و یا تغییرات مربوط به مبالغ و یا سایر اقلام در سیستم وارد می شود .

این تغییرات عبارتند از ارتقاء طبقه شغلی ، انتصاب جدید و یا ارتقاء مدرک تحصیلی ، افزایش اولاد و ... کنترل مواردی از قبیل تعداد کارکنان حقوق بگیر ویا مزایا بگیر در ماه جاری ، ارقام درج شده در احکام و قراردادهای جدید نسبت به احکام قبلی و دیگر موارد ، هر ماهه الزامی می باشد .

در مرحله بعد ، می بایست اطلاعات کسور کارکنان در سیستم وارد و یا به روز شود . معمولا کسور قانونی ، طی روال و قوانین استاندارد تعریف شده در نرم افزار که بعدا به آنها اشاره خواهیم کرد ، به طور معمول انجام می شود ، اما کسور شخصی هرماهه در سیستم اعمال می شود که بعضی نیز تغییرات خواهد داشت .

برای مثال ممکن است که کارکنان از بانکها ، صندوقها و یا موسسات وام دریافت کرده باشند که لازم است اقساط آن هرماهه از حقوق آنان کسر شود . حق عضویت سایر صندوقها و تعاونی ها نیز نوعی کسور شخصی محسوب می شود که تمامی این کسور در قسمتی تحت عنوان فرم وام و بدهی ورود اطلاعات می شوند .

برخی از اقلام فرم مذکور عبارتند از شماره وام ، تاریخ شروع ، مبلغ قسط ، مبلغ کل و ... که با توجه به نوع وام یا بدهی تکمیل خواهد شد :

لازم به ذکر است که پس انداز نیز نوعی کسر محسوب میشود که برمبنای اقلام فرم موصوف ، برای افراد مورد نظر اعمال می گردد و برخلاف وام که هرماهه از مانده آن کسر می شود ، در پس اندازها ، هرماهه به مانده قبلی اضافه می شود و بدین ترتیب این فرم ماهیت دو منظوره و حتی چند منظوره پیدا می کند .

درمورد کسور قانونی اشاره شده در ابتدای همین مطلب ، اینگونه بیان میکنم که مالیات ، بیمه تامین اجتماعی، بیمه خدمات درمانی و کسور بازنشستگی از جمله مهم ترین کسور قانونی هستند . مالیات حقوق جدولی می باشد و حقوق کارمندان درسال 91 تا مبلغ 5500000 ریال از مالیات معاف است . درصورتی که جمع اقلام مشمول مالیات احکام و یا قراردادها از مبلغ فوق بیشتر شود ، در کارکنانی که تابع قانون خدمات کشوری هستند ،10 درصد مبلغ مازاد و در کارکنان قراردادی طبق جدول مالیاتی که هرسال از سوی سازمان امورمالیاتی اعلام می شود ، مالیات کسر می شود :

کسر حق بیمه تامین اجتماعی سهم کارمند 7 درصد ، سهم کارفرما 20 درصد و 3 درصد نیز حق بیمه بیکاری از سوی سازمان پرداخت میشود . کسر بیمه خدمات درمانی به ترتیب 1.65 درصد سهم کارمند ، 1.65 درصد سهم سازمان و 1.7 درصد نیز سهم دولت می باشد .

کسور بازنشستگی کارکنانی که تحت صندوق بازنشستگی کشوری می باشند ، 9 درصد سهم کارمند و 13.5 درصد سهم سازمان محاسبه و پرداخت می شود . در قسمتی از نرم افزار حقوق و دستمزد ، روالی تعریف شده است که طی آن ، اقلام مشمول مالیات ، بیمه تامین اجتماعی ، بیمه خدمات درمانی و صندوق بازنشستگی تعریف می شود .

به طور مثال حق عائله مندی و اولاد از شمول تمامی این کسور خارج می باشد ، بنابراین در روال موصوف تعریف نمی شود . با اتمام این مرحله نوبت به ورود اطلاعات کارکرد کارکنان در طول یکماه می رسد . در محدوده زمانی پایان هرماه ، تایید کارکرد حضور کارکنان در طول ماه و همچنین ماموریتهای آنان ، تاخیر ، غیبت و حتی اضافه کار ساعتی ، طی جدولی تکمیل شده به واحد حقوق و دستمزد ارسال می شود .

کارکرد کارکنان می بایست در 6 ماه ابتدای سال 31 روز ، بقیه ماه های سال به جز اسفند ماه 30 روز می باشد ( اسفند 29 روز ) . معمولا در قانون خدمات کشوری تمامی ماههای سال را 30 روزه در نظر می گیرند و برعکس طبق قانون کار ، تعداد روزهای هر ماه می بایست برابر تقویم شمسی کشورمان ( ماه های 31 روزه ، 30 روزه و 29 روزه ) در نظر گرفته شده و مبنای محاسبه حقوق خواهد بود .

بدین ترتیب حقوق یکماهه کارکنان توسط نرم افزار محاسبه می شود . پس از ورود اطلاعات مربوط به کارکرد ماهانه ، نوبت به پرداختهای غیرمستمر خواهد رسید . پرداختها نامستمر ثابت نبوده و ممکن است که درطول ماه تغییر کنند و یا حتی پرداخت نشوند . ساعت اضافه کاری ارسال شده از سوی واحد حضور و غیاب امور اداری ، در فرمی تحت عنوان مشخصات اضافه کاری درج می گردد . ساعت اضافه کار و ماه مورد نظر از جمله اقلام اصلی در این فرم می باشند :

با توجه به اعتبار تخصیص داده شده بابت اضافه کار در این سازمان ، برای کارکنان سقف پرداخت درنظر گرفته شده است . به طور کلی درصورت انجام خدماتی خارج از وقت اداری ، مبلغی تحت عنوان اضافه کار به آنان پرداخت می شود . حداکثر پرداخت اضافه کار در قانون خدمات کشوری برابر با نصف حقوق می باشد ( البته نه تمام اقلام تشکیل دهنده حقوق ) که در مواردی تا 175 ساعت نیز قابل پرداخت خواهد بود . سقف پرداخت اضافه کار برای کارکنان قراردادی 120 ساعت مجاز می باشد .

به کارکنانی که به عنوان مامور جهت انجام وظیفه به خارج از محل خدمت خود اعزام می شوند ، حق ماموریت پرداخت می شود . پرداخت ماموریت فقط درصورت داشتن حکم ماموریت که به تایید مسئول اداره و یا معاون رسیده است و پس از امضا مقام مجاز سازمان انجام خواهد شد . نحوه محاسبه ماموریت هرسال طی تصویب نامه ای به دستگاههای مشمول قانون خدمات کشوری ابلاغ می شود . در قانون کار نیز محاسبه ماموریت آیین نامه خاص خود را دارد . در این سازمان ماموریت کارکنان رسمی، پیمانی و قراردادی ، هریک برابر با مقررات مربوطه محاسبه و پرداخت می شود . روزهای ماموریت در فرمی تحت عنوان فرم ماموریت نرم افزار مربوطه درج می گردد :

از جمله اقلام این فرم عبارتند از تاریخ شروع و خاتمه ماموریت ، شماره حکم و تاریخ صدور ، محل ماموریت ، نوع وسیله نقلیه و ... که با بیتوته و بدون بیتوته بودن و محل ماموریت از جمله اقلام اصلی این فرم محسوب می شود. سقف پرداخت حق ماموریت در طول یکماه ، پانزده روز می باشد که پرداخت بیش از آن با تایید مقام مجاز انجام خواهد شد .

از دیگر پرداختها ، پرداختهای رفاهی را نام می برم که مهمترین آنها در طول ماه ، پرداخت کمک هزینه غذا و ایاب و ذهاب می باشد . کمک هزینه غذا درسال 91 مبلغ 660000 ریال و ایاب و ذهاب مبلغ 650000 ریال می باشد .

از دیگر پرداختهای رفاهی کمک هزینه مهدکودک ، کمک هزینه ازدواج و کمک هزینه تلفن همراه و ... که از فصل ششم موافقتنامه سازمان هزینه می گردد .

پس از اتمام ورود اطلاعات موارد ، لیستهای حقوق ، فیش حقوق ، بیمه ، فرمهای مربوطه و درنهایت سند حسابداری حقوق و دستمزد صادر می شود که به شرح ذیل توضیح می دهم :

لیست حقوق بگیران این سازمان به تفکیک رسمی پیمانی و قراردادی از سیستم اخذ می شود . لیستهای حقوق کنترل می شود . آیتمهای تشکیل دهنده لیست حقوق ، اقلام حکم کارگزینی و قراردادها می باشند که مجموع آنها علاوه بر سهم کارفرما ( بیمه و بازنشستگی ) ، جمع هزینه لیست را تشکیل می دهد پس از کسر مالیات ، بیمه و کسور شخصی ، خالص لیست درج می گردد :

 

با صدور لیست حقوق و تایید نهایی ، فیش حقوق کارکنان از نرم افزار صادر می شود :

سمت راست فیش حقوق درآمدها و مالیاتهای کسرشده تاکنون ( ماه جاری ) نمایش داده می شود . قسمت وسط مربوط است به پرداختهای کارکنان که انواع آن در بالا توضیح داده شد . در قسمت چپ فیش حقوق انواع کسور کارکنان اعم از کسور شخصی و کسور قانونی لحاظ شده است . در نهایت جمع بندی از پرداختها ، کسور و خالص پرداخت به کارکنان در پایین فیش حقوقی نمایش داده شده است .

از این مرحله به بعد گزارشات و خروجی های متنوع مربوط به سازمانهای مالیاتی ، تامین اجتماعی ، خدمات درمانی ، سازمان بازنشستگی و ... صادر می شود . لیست کسور شخصی از نرم افزار اخذ می شود . در نهایت سند حسابداری حقوق در همین واحد توسط متصدیان حقوق صادر می گردد . سند صادر شده پس از تایید ذیحساب و تامین اعتبار به واحد صدور چک فرستاده می شود و چکهای شرح سند صادر می گردد .

شرح فوق مربوط به عملکرد واحد حقوق و دستمزد این سازمان بوده که همگام با توضیحاتی از نرم افزار مورد استفاده تقدیم می گردد .