فرارسیدن ایام ولادت بزرگ بانوی اسلام و الگوی راستین تمام زنان از آدم تا انقراض عالم، فرصت مناسبی است تا شخصیت و فلسفه وجودی زن را بازنگری کنیم.

ادیان و مکاتب الهی و بشری نظرهای گوناگونی درباره فلسفه خلقت زن بیان کرده اند. برخی زن را مظهر عشق ها و زیبایی های زندگی دانسته اند و گروهی او را موجودی زیبا و فتنه انگیز خوانده اند.

در منطق یونان قدیم، زن موجودی پلید و پاک نشدنی بود که از هرگونه کاری، جز ارضای غریزه جنسی بازداشته می شد. سقراط حکیم، سلوک با زن را یک نوع زجر و ریاضت جانکاه می شمارد که برای تقویت اراده و مالکیت بر نفس، چشیدن این زهر و کشیدن این زجر را سودمند می داند.

گروهی از هندوها زنان را پس از مرگ شوهرانشان، به علت فقدان روح باقی، فدای شوهر می کردند و با تشریفات خاصی در کنار جسد همسر به آتش می کشیدند.

در عهد عتیق می خوانیم: (و خداوند خوابی گران بر آدم مستولی گردانید تا بخفت و یکی از دنده هایش را گرفت و گوشت در جایش پر کرد و خداوند آن دنده را که از آدم گرفته بود، زنی بنا کرد و وی را نزد آدم آورد و آدم گفت: این است استخوانی از استخوان هایم و گوشتی از گوشتم.)

از این کلام، برخی نتیجه گرفته اند که زن از دنده چپ مرد خلق شده تا همواره سرکوب شود. کسانی که می گویند: فلسفه وجودی زن برای عشرت مرد است، می خواهند زن را ابزار لذت و کام یابی مردان معرفی کنند. هرکسی از ظن خود شد یار من/ از درون من نجست اسرار من.

اما فلسفه وجودی زن در قرآن مانند سایر انسان ه، برای رسیدن به تکامل همه جانبه است. عبادت و پرستش، سرمایه عزت و آزادگی هر انسانی محسوب می گردد، ولی حکمت خلقت زن در ارتباط با مرده، ایجاد سکون و آرامش است.

اصولاً زن و مرد مکمل وجود یک دیگرند به گونه ای که نظام هستی، وجود مرد را بدون زن و عکس آن را باعث کاستی و نقص آفرینش می شمارد. قرآن می فرماید: (از نشانه های قدرت و حکمت الهی این است که خالق جهان از جنس خودتان همسرانی آفرید تا بدان ها آرام گیرید و میانتان دوستی و مهر و رحمت برقرار کرد تا برای متفکران نشانه هایی باشد.1)

اسلام زن را نه ملعبه و عروسک مرد می داند، نه موجودی پلید و پاک نشدنی می شمارد و نه به او فقط به عنوان ارضا کننده غریزه جنسی مردان نگاه می کند. زن از نظر اسلام، شخصیتی مستقل و آزاد دارد، امانت دار خداوند است، رسالت و مسئولیت دارد و دارای کرامت است. زن مربی انسان ها است و او است که با تربیت درست، انسان های سالم به جامعه تحویل می دهد. امام(ره) می فرماید: (زن مظهر تحقق آمال بشر است، زن پرورش دهنده زنان و مردان ارجمند است. از دامن زن، مرد به معراج می رود، دامن زن، محل تربیت بزرگ زنان و بزرگ مردان است… سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است.)2

به همین دلیل است که اسلام درباره انتخاب زن شایسته و نیکو بسیار سفارش کرده است و صفات و ویژگی های بیشتری برای او بیان کرده است. زن نجیب و با ایمان از نعمت های گران قدر است، زیرا این گونه زنان، مردان را به همه جا می رسانند و فرزندانی صالح و سالم تربیت می کنند.

کسانی که درباره جنس زن به اختلاف نظر داده اند، هریک از دیدگاه و زاویه خاص خود به او نگاه کرده اند. در آن خانه ای که زن، قانع و حافظ مال و حیثیت شوهر بوده و در پرورش فرزندان شایسته نقش اصولی داشته است، چنین زنی موجودی شریف، نجیب، خلاق، زندگی ساز، معلم و مدیری شایسته قلمداد گردیده است، لیکن در آن خانه ای که زنی هوس باز، خرّاج و لاابالی بوده و هنرش را در مسیر اسراف و اتلاف مال به کار انداخته و مال و امکانات صاحب خانه را صرف تشریفات و تفریح و گردش کرده، زن موجودی فریب کار و آبرو ریز شناخته شده است. و حال آن که بدجنسی یک زن نباید معیار قضاوت درباره (جنس زن) قرار بگیرد.

زن شایسته، زنی است که اصالت، نجابت، حی، عفت، ایمان و شرافت و مدیریت را با هم جمع کرده و در صرف مال شوهر بخیل باشد. در مقابل، زن سخاوت مند، ثروت مرد را بر باد می دهد، چنان چه زن متهور و بی باک نیز گرفتاری به بار می آورد. ترسو بودن زن یک صفت پسندیده است.

از همه این ها که بگذریم، حقیقت زن بودن را باید از فاطمه(س) آموخت. نه از آن جهت که دختر پیامبر است، چه این که رسول اکرم(ص) دختران دیگری هم داشت، ولی زهرا چیزی دیگر بود. او مظهر انوار الهی و پیوند دهنده نبوت به ولایت، مظهر کمال تعلیم و تربیت و آیینه تمام نمای وجود محمدی بود. فاطمه یعنی تمام حقیقت زن بلکه تمام حقیقت انسانیت که افتخار عالم هستی است.

فاطمه(س)، عفت و کرامت را با سیاست درآمیخت، به انحراف خلافت از مسیر اصلی اعتراض کرد و به ابوبکر پرخاش کرد و این سنت را برای همه مسلمانان احیا نمود تا حکومت های دینی از انتقاد مصون نمانند. هم او بود که در جنگ احد به مجرد شکست مسلمین، همراه چهل زن به مردان ترسو، غیرت و شجاعت بخشید. خطابه غرّای او که ده ها دانشمند آن را شرح کرده اند، از ادبیاتِ فراتر از زمان و منطق قوی و عمیقش حکایت می کند. او است که راه و رسم (زن بودن) را به همه بانوان آموخت و با حفظ عفت و حجاب و رعایت شوهرداری و پرورش فرزندان رشید و با ایمان و صبور، در یکی از جنجالی ترین مسائل سیاسی آن عصر شرکت کرد و حکومت را به استیضاح کشاند و ثابت کرد که زن برای ایفای حقوق شخصی و حمایت از حکومت دینی و مبارزه با غاصبانِ خلافت رسول الله، تا به آتش کشیده شدن خانه و شهادت مولودش می تواند پیش روی کند. زهرای اطهر(س) با این نوع حماسه آفرینی بر تمام مظالمی که در تاریخ بر زن ها رفته بود، خط بطلان کشید.

پی نوشت ها:
1ـ روم(30) آیه 21.

2ـ صحیفه نور، ج6، ص194 و 185.