بسمه تعالی

راه های مبارزه با فساد (اخلاقی – اجتماعی) چیست؟

بحث مفاسد اخلاقی با شدت و ضعف آن در همه جوامع بشری وجود دارد. اینكه چگونه می توان با ناهنجاری ها و مفاسد در جامعه مقابله و آنها را یا ریشه كن و یا به حداقل رساند دیدگاه ها و ساز و كارهای مختلفی ارائه شده است. اما بهترین راهكارها را در جهت مبارزه با مفاسد اخلاقی و اجتماعی می توان از قرآن کریم بهره جسته و ضمن بررسی ابعاد و آثار ویرانگر فساد به راهكارهای پیشگیری از فساد و تهاجم فرهنگی پرداخت. که به طور خلاصه اشاراتی به برخی از آنها نموده و چند راه کار ارائه می گردد.
بدحجابی و بی حجابی از دستاوردهای شوم استعمار و حربه مهم تهاجم فرهنگی است، در مقابل حجاب و پاسداری از آن یكی از مهم ترین عوامل صلاح و سداد جامعه شمرده می شود هر جامعه كه حجاب و عفاف خود را حفظ كرده دین و فرهنگ خود را نیز نگه داشته است و هر جامعه كه حجاب در آنها كم رنگ شده است به همان نسبت دین و فرهنگ و آداب در آنجا رنگ باخته است، قرآن کریم درباره حجاب دستورات اكیدی دارد كه به نمونه هایی اشاره می شود:
1- «به زنان با ایمان بگو چشم های خود را فروگیرند و دامان خویش را حفظ كنند و زینت خود را جز آن مقدار كه ظاهر است آشكار ننمایند، و روسری های خود را بر سینه خود افكنند ]تا گردن و سینه پوشیده شود[ و زینت خود را آشكار نسازند، مگر برای شوهرانشان، ... یا افراد سفیه كه تمایلی به زن ندارند، ... و به هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نكوبند تا زینت پنهانشان دانسته شود و همگی به سوی خدا برگردید تا رستگار شوید.» شأن نزول آیه فوق طبق سخن امام باقر(ع) مربوط به جوانی است كه براثر چشم چرانی صورتش به استخوانی بیرون آمده از دیوار اصابت كرد و مجروح شد، و علت جذب جوان مراعات نكردن حجاب از طرف آن زن بود.
2- «ای پیامبر به همسران و دخترانت و زنان مؤمنانت بگو، جلبابها (روسری های بلند) خود را بر خویش افكنند، كه این كار برای این كه آنها ]به عفت و حریت[ شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، بهتر است؛ و خداوند همواره غفور و رحیم است.»
در شأن نزول آیه فوق آمده كه شب هنگام زنان برای نماز مغرب و عشاء به مسجد می رفتند برخی از جوانان هرزه بر سر راه آنها می نشستند و با مزاح و سخنان ناروا آنها را آزار می دادند و مزاحم آنان می شدند. آیه نازل شد و به آنها دستور داد حجاب خود را به طور كامل رعایت كنند تا بخوبی شناخته نشوند و كسی بهانه مزاحمت نداشته باشد.
دو نكته در آیه باتوجه به شأن نزول قابل دقت است:
1- برای جلوگیری از مزاحمت های خیابانی دستور حجاب كامل به زنان می دهد هرچند در آیه بعدی مزاحمان را نیز تهدید كرده است، معلوم می شود حجاب در ریشه كنی هرزگی و مزاحمت ها نقش دارد.
2- با حجاب، زن های باشخصیت و متدین شناخته می شوند لذا با عمل خود به هرزگان اجازه نمی دهند كه به حریم حرمت آنها اهانت نمایند.
قرآن برخی عوامل دیگری را طرح نموده كه به صورت عمیق تر و با دوام بیشتر هم در پیشگیری و بازدارندگی نقش دارد و هم در رفع و برداشتن گناهان و آلودگی ها، جهت اختصار به صورت فهرست وار به آنها اشاره می شود.
1- عبادت و دعا: اعمال عبادی مانند نماز و روزه و حج و... نقش مهمی در بازدارندگی از گناهان دارند.
2- انتخاب الگوهای صحیح : انسان فطرتاً عاشق كمال و از نقص و عیب گریزان است، همین امر باعث می شود كه به دنبال الگوی مطلوب و كاملی باشد الگوپذیری چون سازگار با فطرت انسان است.
3- دوری از دوستان ناباب: یكی از عوامل توسعه فساد و بی بند و باری مخصوصاً در بین قشر جوان، رفقای ناباب و نامناسب است.
عوامل بردارنده و از بین برنده گناه و فساد
این عوامل نیز خود به سه دسته تقسیم می شود:
1- عوامل فردی: عوامل فردی دوری از گناه و فساد و رهاشدن از دام این بخش از تهاجم فرهنگی متعدد است كه به برخی از آنها اشاره می شود.
- توبه و بازگشت
- یاد خدا و نعمت های او
- یاد مرگ و قیامت
- عبرت گیری و پندآموزی
2- عوامل خانوادگی: سهم بزرگی از مفاسد اجتماعی، و پذیرش تهاجمات فرهنگی معلول سوءتربیت خانواده ها است، و چنانچه پدر و مادر خودشان وارسته و منزه باشند، و به فرزندان خویش توجه نموده، و در تربیت آنان كوتاهی ننمایند، بدون تردید كمك شایانی به اصلاح جامعه بشری نموده زیرا مفسدین و معتادان، سارقین و قاتل ها، منحرفین و شرابی ها... معمولا ریشه خانوادگی دارند.
اما راهكارهای هدایت خانواده و فرزندان و جذب آنها درجای خود باید بررسی شود، آنچه اینجا می توان گفت این است كه پدر و مادر در مقابل رفتار فرزندان، رفقایی كه دارند، و همین طور فیلم های مبتذل و یا سی دی های انحراف كننده كه استفاده می كنند و یا نماز را كه ترك می كنند مسئولیت دارند.
پیامبر اكرم(ص) فرمود: «همراهی و دقت و مراقبت كنید در امور فرزندانتان، و نیكو گردانید تربیت آنها را؛ چرا كه اولاد شما هدیه های خداوند به شما می باشند.»
3- عوامل اجتماعی: قرآن افراد جامعه را واحدهای جدا افتاده بی ارتباط به هم نمی داند، بلكه همگی را پیكری می شمارد كه به همدیگر مرتبط و متصل و دارای ولایت بر یكدیگرند، لذا وظائفی برعهده دارند كه برخی از آن ها از این قرار است:
1- امر به معروف و نهی از منكر: «مردان و زنان مؤمن برخی سرپرست برخی دیگرند، امر به معروف می كنند و از زشتی ها باز می دارند، نماز را به پای داشته زكات می پردازند و خداوند و پیامبرش را اطاعت می كنند. ایشان هستند كه خداوند برایشان رحمت می آورد و بدرستی كه خداوند صاحب اقتدار و حكیم است.»
2- دولتمردان و حكومت اسلامی: حاكم و دولتمردان اسلامی در گام اول به عنوان الگوهای جامعه وظیفه دارند، كارها و رفتار خویش را اصلاح نمایند، چرا كه مردم به رفتار و اعمال آنها اقتدا می كنند، در گام بعدی وظیفه دارند حدود تعزیرات اسلامی را برای جلوگیری از مفاسد اجتماعی قاطعانه و بدون ترس از اعتراض ابرقدرت ها و وابستگان آنها اجرا نمایند، قرآن اجرای حدود را باعث حیات جامعه انسانی می داند آنجا كه فرمود: «ولكم فی القصاص حیه یاولی الالبب لعلكم تتقون... و برای شما در قصاص حیات و زندگی است، ای صاحبان خرد! شاید شما تقوا پیشه كنید.»
بدون شك در سال هاي اخير مشاهده مي‌كنيم كه حجاب زنان و دختران در جامعه اسلامي بسيار ضعيف و كم رنگ شده و با حجاب صحيح كه در دين مبين اسلام براي بانوان مشخص شده، به شدت فاصله گرفته است.
رواج مدل‌هاي غربي و ضد اسلامي در پوشش بانوان يكي از عوامل تحريك و تهييج قواي جنسي در بين افراد و به ويژه جوانان است که به تدريج فساد و بي بندباري را در جامعه گسترش می دهد. در اين ميان عدم نظارت برخي از خانواده‌ها و نيز مسئولين مربوط اين روند فزاينده را دو چندان کرده است.
حضور غيرمتعارف زنان در سازمان ها و نهادها؛ با توجه به افزايش نرخ بيكاري در جامعه كه خود عامل بسياري از فسادهاست و مسئولين و دولت مردان بايد با تمام توان با آن مبارزه نمايند، امروزه مي‌بينيم كه بسياري از مشاغل حساس و گاهي از اوقات سنگين كه بايد در اختيار مردان قرار گيرد، در اختيار بانوان قرار گرفته است و در بسياري از سازمان و نهادهاي دولتي و غيردولتي درصد قابل توجهي از مشاغل به بانوان واگذار شده است. اين مطالب نه تنها درصد بيكاري مردان را افزايش مي‌دهد و سبب كاهش آمار ازدواج شده، بلكه محيط جامعه در اثر حضور غيرمتعارف و بيش از اندازه بانوان به ندرت به سمت اختلاط و روابط نامشروع و به تبع آن فساد و بي بندباري كشيده خواهد شد.
نمايش فيلم و سريال هايي در تلويزيون و سينما كه عمدتاً افراد از زندگي مرفّه‌اي برخوردارند خواه ناخواه موجب تضعيف ارزشهاي اسلامي و تمايل به رفاه طلبي و ثروت اندوزي را در بين افراد جامعه خواهد شد.
علاوه بر آن، نمايش صحنه‌هايي كه در آن دختران و پسران به راحتي با هم ارتباط برقرار کرده و بعضاً شوخي مي‌کنند، تأثير بسيار منفي بر فكر و روان افراد و به ويژه جوانان دارد كه به خودي خود زمينه ساز فساد و بي بندباري است.
همان گونه كه در روايات اسلامي تأكيد شده است فقر و تنگ‌دستي ايمان افراد را به مخاطره مي‌اندازد و آنها را تا مرز كفر پيش مي برد. مطالعه و بررسي برخي از آمارها نشان مي‌دهد كه درصد قابل توجهي از دختران فراري از خانواده‌هاي فقير و مستمند بوده كه به آرزوي برخورداري از زندگي مرفه، اقدام به فرار از خانه مي‌كنند و در نتيجه با گرفتار شدن در باندهاي فاسد دچار بزهكاري و فساد اخلاقي مي‌گردند كه نه تنها سلامت زندگي خويش بلكه سلامت جامعه را به مخاطره مي‌اندازد.
آري! افزايش فقر و تورم و فشارهاي اقتصادي كه امروزه متوجه قشر كم درآمد جامعه است اگر توسط مسئولين و دولت مردان كنترل نشود يكي از عوامل مهم گسترش فساد و ضعف اخلاقي و معنوي در جامعه اسلامي خواهد بود.
تضعيف مباني اعتقادي افراد جامعه؛ روحيه ايمان و تقوا كه نشأت گرفته از اعتقادات سالم و سازنده است در جلوگيري و حفظ افراد از گناه و غوطه ور شدن در فساد و بي بندباري تأثير بسزايي دارد.
تضعيف پايه‌هاي اعتقادي و كم رنگ شدن توجه افراد به مبدأ و معاد فساد را در جامعه افزايش مي دهد.
مصاحبه‌ها و بررسي‌هاي مسئولين قضايي با افراد فاسد و خلافکار اعم از مرد و زن نشان مي‌دهد كه غالب افرادي كه دست به جنايت زده و اقدام به روابط نامشروع و غيراخلاقي كرده‌اند، كساني هستند كه نماز نمي‌خوانند و از مسائل ديني فاصله بسياري گرفته‌اند.
افزايش كسب‌هاي حرام به ويژه ربا؛ كسب‌هاي حرام و به ويژه ربا كه در جامعه امروز ما اندك نيست، موجب تضعيف روحيه ايمان و به دنبال آن تقويت فساد و بي بندباري اخلاقي در بين افراد است. لقمه حرام، چراغ ايمان و معنويت را در دل انسان خاموش مي‌كند و او را به بي قيدي و لاابالي گري مي کشاند، افراد لاابالي به آساني به هر جرم و جنايتي نزديک مي‌شوند و از انجام اعمال زشت و ناپسند در جامعه هيچ احساس شرم و خجالتي ندارند.
همچنین گسترش روابط دختران و پسران به ويژه دانشجويان؛ يكي از عوامل گسترش فساد و بي بندباري در جامعه است که بر خلاف عقيده‌ برخي از افراد به اصطلاح روشن فكر بايد بگوييم كه برداشتن قيد و بندهاي اخلاقي و امكان ارتباط آزاد دختران و پسران نه تنها فساد و بي بندباري را از بين نمي‌برد بلكه سبب افزايش روابط نامشروع و غيراخلاقي در جامعه و تضعيف بنيان خانواده ها مي‌شود.
به طور مثال، این حقیر که در سال 1390 وارد دانشگاه شدم از ترم 1 تا ترم سوم کلاسها به صورت مختلاط برگزار شد، شاهد این موارد بودم که دانشجویان (زن و مرد) دارای زن و فرزند و یا شوهر و فرزند روابط نامتعارف برقرار نموده و هنوز روابط برخی از آنها خارج از کلاس ادامه دارد و متأسفانه در بین برخی از آنها مشکلات خانوادگی نیز بوجود آمده است.
در پایان چند راهکار به صورت تیتروار ارائه می شود:
1- تقويت مباني اعتقادي و اخلاقي در بين افراد آثار سازنده فردي و اجتماعي به دنبال دارد.
2- انساني كه ايمان در دلش رسوخ كرده و همواره خداوند متعال را ناظر بر اعمال و رفتارش مي داند ديگر به آساني دست به گناه نمي زند و هرگز اقدام به فساد و بي بندباري نمي‌كند.
3- حجاب بانوان كه بهترين شكل آن چادر است در جلوگيري از فساد و بي بندباري نقش موثري دارد.
4- ازدواج موقت يكي از مستحبات مؤكد اسلام است كه متأسفانه به علت تبليغات سوء و عدم فرهنگ سازي در جامعه اسلامي جايگاه اصلي خود را پيدا نكرده است.
5- با توجه به كثرت دختران در سن ازدواج نسبت به پسران و نيز افزايش زنان بي سرپرست در جامعه به نظر مي‌رسد اگر افرادي كه از لحاظ مالي تمكن كافي براي ازدواج مجدد را دارند و مي‌توانند خانواده هاي ديگري را سرپرستي کنند، با اقدام به تعدد زوجات كه منع شرعي و قانوني (البته در صورت رضايت همسر اول) ندارد، تا حد زيادي وضعيت كنوني كنترل خواهد شد.
6- ايجاد اشتغال و تهيه مسكن براي جوانان یکی از راه های مبارزه با فساد می باشد.
7- فرهنگ سازی مناسب و كنترل ماهواره و سايت‌هاي اينترنتي مبتذل.
8- نظارت بيشتر بر محيط‌هاي دانشگاهي.

والســــلام
رضا مبارکی – دانشجو ترم 4 امور فرهنگی