تعریف سواد : سواد در ابتدایی ترین معنا به مفهوم توانایی خواندن و نوشتن است اما در اصطلاح سواد رسانه ای به معنای دانش، مهارت، توانایی درک رسانه است.
رسانه ازاصطلاح مدیا(Media) گرفته شده است و معنای ابزاری آن انتقال دهنده است. رسانه را ابزارارتباط جمعی نیز می دانند.

تعریف ارتباط : ارتباط فرایند انتقال پیام از فرستنده به گیرنده است.

نکته اول : فرایند مجموعه ای از اجزاء است پس ارتباط نیز دارای اجزایی می باشد.

اجزای ارتباط : شامل فرستنده، گیرنده، کانال ارتباطی و خود پیام می باشد.
نکته دوم : ما با فرایند ارتباط روبرو هستیم، یعنی مجموعه عمل هایی که مفهوم ذهنی فرستنده را از طریق کدگذاری به مفهوم عینی قابل انتقال تبدیل می کند و این مفهوم عینی از طریق کانال ارتباطی به گیرنده می رسد که با عمل کدگشایی به مفهوم ذهنی قابل درک تبدیل می شود.

نکته سوم : بازخورد یا فیدبک، خود ارتباطی است بین گیرنده قبلی به فرستنده قبلی که نتیجه فرایند ارتباط را مشاهده یا مشخص می سازد.
انواع ارتباط :
1)ارتباطات یکسویه و دو سویه : زمانی که ارتباط بازخورد و فیدبک داشته باشد ارتباط دوسویه است این نوع ارتباط را تعامل می خوانیم یعنی ارتباط دو طرفه است.

2)ارتباطات جمعی : زمانی است که ارتباط بین یک فرستنده و چندین گیرنده باشد و ارتباط جمعی زمانی اتفاق می افتد که مخاطبین فراگیر و نا متجانس یا ناهمگن باشد.

وسایل ارتباط جمعی : مجموعه ابزار، تکنولوژی، فناوری هایی که باعث می شوند که پیام به جمعی از مخاطبان منتقل شود.

ارتباط بین رسانه و وسایل ارتباط جمعی : زمانی رسانه را فرستنده در نظر می گیرند که مفهوم ذهنی را دارد که می خواهد منتقل کند و گاهی رسانه را کانال ارتباطی می دانند که پیامی را به جمعی از مخاطبان منتقل می کند ما در این درس فرستنده و کانال ارتباطی توامان وسایل رسانه می گوییم.
انواع رسانه :
1)از نظر سرمایه گذاری : پس رسانه ها به سه دسته دولتی، خصوصی و نیمه خصوصی تقسیم می شوند.

رسانه های دولتی : رسانه هایی هستند که کلیه هزینه های آنها از طریق دولت تأمین می شود و رسالت آنها توجیه، اغناء و ایجاد میل و رغبت و تمایل به برنامه های دولت است. مانند: روزنامه ایران.
تعریف سواد رسانه ای : از یک نوع درک متکی بر مهارت که بر اساس آن می توان انواع رسانه ها و انواع تولیدات رسانه ای را شناخت و آن ها را از یکدیگر تفکیک و شناسایی کرد.

سواد رسانه ای از چهار حیطه تشکیل شده است :
1)حیطه شناختی : برفرایندهای ذهنی و فکری تأثیر می گذارند و شامل مجموعه ای از شاخت های ساده نشانه ها تا درک پیچیده ترین پیام ها و کشف علل و نحوه ارائه پیام را در یک رسانه خاص در بر می گیرد.

2)حیطه حسی : بُعد دیگری است که لایه بیرونی ادراک را شکل می دهد یعنی جایی که مخاطب از طریق حواس پنجگانه در معرض پیام رسانه ها قرار می گیرد

3)حیطه بُعد زیبا شناختی : که به توانایی درک و شناخت مفاهیم رسانه ای از دیدگاه هنری اشاره دارد.

4)حیطه بُعد اخلاقی : به توانایی درک و دریافت ارزش های نهفته در پیام رسانه ها تأکید دارد.

عناصر سواد رسانه ای را نام برده و به اختصار توضیح دهید : عناصر سواد رسانه ای را می توان در چهار مورد یعنی دسترسی، تحلیل، ارزیابی و ایجاد محتوا خلاصه کرد.

-دسترسی : دسترسی فرایندی اجتماعی و پویا است که عمل فعالانه ای را در بر می گیرد.

-تحلیل : اغلب افرادی که با رسانه های چاپی و صوتی و تصویری سروکار دارند دارای توانایی تحلیلی ضعیفی هستند در حوزه های صوتی و تصویری این توانایی شامل فهم معانی و طبقه بندی زبان ها و بازنمایی مفاهیم توسط مخاطبان رسانه است.

-ازریابی : سواد رسانه ای و موضوعاتی که به آن پرداخته می شود را مورد ارزیابی و سنجش قرار می دهد.

-ایجاد محتوا : اگر چه در تمامی تعاریفی که از سواد رسانه ای ارائه شده است نیاز به تولید متون نمادین برای یادگیری سواد رسانه ای مشاهده نمی شود. لیکن در مورد اینکه افراد از طریق سواد رسانه ای می تواند محتوای آنلاین خلق کنند و مفاهیم مورد نظر خود را با یکدیگر مبادله کنند مورد توجه است.

تاثیر سواد رسانه ای به کجاها منجر می شود :

1)ارتقای آگاهی افراد نسبت به رژیم مصرف رسانه ای و یا تعیین میزان و نحوه مصرف غذای رسانه ای از منابع متعدد رسانه ای.

2)آموزش مهارت های مطالعه یا تماشای انتقادی.

3)تجزیه و تحلیل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی رسانه ها که در نگاه اول قابل مشاهده نیست.

رژیم مصرف رسانه ای چیست : یعنی نحوه برنامه ریزی برای زمان و مصرف چه نوع رسانه ای


ویژگی های سواد رسانه ای را نام برده ویکی را به اختصار توضیح دهید :

1) سواد رسانه ای گسترده و فراگیر است یعنی رسانه های مختلف را در بر می گیرد از جمله رسانه های چاپی، مطبوعات، رسانه های صوتی و تصویری

2)سواد رسانه ای ابعاد زیادی را در بر می گیرد که دو بُعد مهم آن محتوایی و کیفی است و دومی کمی است.

3)سواد رسانه ای چند لایه است یعنی مراتب بالا و پایینی دارد

تعریف رویکرد رسانه ای : منظور نوع دیدگاه و نحوه پردازش و ارزیابی رسانه است به مفهوم ساده تر به این معنا است که از چه دیدگاهی رسانه را ارزیابی می کنیم.

1)رویکرد زیبایی شناختی : به ساختار رسانه توجه می کند یعنی مثلاً در تلویزیون به تکنیک های فیلم برداری و ضبط و پخش نگاه می کند.

2)رویکرد اجتماعی - فرهنگی : در این رویکرد به نحوه و میزان تأثیرگذاری رسانه می پردازد به طور مثال که رسانه تا چه اندازه تأثیرگذار است یا تأثیر این رسانه تا چه اندازه مثبت است. مانند بازی های رایانه ای

3)رویکرد سیاسی : از این رویکرد رسانه ها در میزان تأثیرگذاریشان در ایجاد تفکر انتقادی نسبت به مسائل مختلف و ایجاد حس مسئولیت پذیری و بالا بردن حساسیت افراد نسبت به مسائل مختلف سنجیده می شوند.

4)رویکرد اقتصادی : میزان بهره برداری و منفعتی که مخاطبان از نظر اقتصادی به دلیل بالا رفتن سطح آگاهی و سطح مهارت ها از رسانه می برند رسانه ارزیابی می شود.

یکی از مهمترین اهداف آموزش سواد رسانه ای از نظر یونسکو و در نهایت ایجاد سواد رسانه ای از بین رفتن نابرابری ها و بی عدالتی های اطلاعاتی و شناخت بین جوامع است.

تاریخچه سواد رسانه ای :

1)ایجاد انجمن سواد رسانه ای در کانادا : یکی از اولین تلاش ها برای رسمی شدن بحث سواد رسانه ای و آموزش آن توسط محققان و دانشمندان کانادایی صورت گرفته است که در این تلاش منجر به ورود آموزش سواد رسانه ای به عنوان منبع درسی و آموزشی در آموزش مدارس شد که نشان دهنده اهمیتی بود که به این بسط( ریشه ای) دادند و به صورت ریشه ای به آموزش آن از کودکی پرداختند.

2)کشور ژاپن : ورود بحث سواد رسانه ای به کشور ژاپن با کتاب به همین نام در این کشور بود که منجر به ایجاد انجمن ملی سازمان های رادیویی و تلویزیونی شد که این انجمن تلاش می کرد برنامه هایی برای کودکان تولید کند که مهارت های آنها را در بهره گیری از رسانه ها بالا ببرد.



گروه هدف رسانه : گروه هدف رسانه ها با مخاطب رسانه متفاوت است گروه هدف مجموعه ای از مخاطبین است که وظیفه انتخاب و تهیه رسانه را بر عهده دارد به طور مثال مخاطبین کتاب با مخاطبین کتاب کودکان هستند اما تولید کنندگان کتاب کودک گروه هدف خود را والدین آنها می دانند.

اصول سواد رسانه ای :

1)رسانه ها عرضه کننده وقایع طراحی شده و گزینشی هستند. رسانه ها اخبار و وقایعی را مطرح می کنند که گزینشی هستند. یعنی رسانه ها در بیان واقعیت ها و پدیده ها یا عدم بیان آن گزینشی رفتار می کنند حتی در بیان وقایع و نحوه بروز آنها تغییراتی ایجاد می کنند به نحوی که واقعیت در پس ابهام باقی می ماند و تشخیص آن دشوار می شود.

2)واقعیات محصول تصویرگری رسانه ها هستند. واقعیات توسط رسانه ها و تکنیک های آنها تغییر می یابد و در نهایت محصولی مورد نظر رسانه که با اهداف و سیاست های آن رسانه همخوان است به مردم عرضه می شود مثل جنگ ویتنام

3)مخاطب از مفاهیم رسانه ها ادراک متفاوتی دارد. مخاطبان رسانه انسان هایی هستند با تفکر عقیده نظام ارزشی، عقیدتی باورهای سیاسی، تجارب و پیش زمینه های متفاوت که بر اساس آنها پیام های رسانه ای را درک می کنند پس حتی درک پیامی خاص توسط افراد مختلف متفاوت است.

4)تصویرسازی رسانه ها اهداف تجاری دارد. پیام های رسانه ای دارای اهداف اقتصادی نیز هستند. رسانه ها سازمان های خبری یک فعالیت اقتصادی هستند پس باید این هدف و منفعت اقتصادی کسب شود.

5)پیام رسانه ها ایدئولوژیک است. پیام رسانه ها ایدئولوژیک است رسانه ها دارای اهداف و سیاست هایی هستند که بر خط مشی و کارکرد آنها جهت و سو می بخشند و بر اساس این اهداف ارزش هایی را ترویج می کنند یا آنها را سرکوب می سازند.

6)پیام رسانه ها دارای نتایج سیاسی و اجتماعی است. رسانه ها دارای نتایج سیاسی و اجتماعی هستند در ارتباط با تأثیر رسانه ها سه نظریه مطرح می شود گروهی از جامعه شناسان که به افراط گرایان معروف هستند تأثیر رسانه را مطلق می دانند یعنی رسانه با هر پیامی روی هر نوع مخاطبی تأثیر بسیار بالایی دارد دومین گروه تفریط گرایان هستند که اعتقاد دارند رسانه هیچ تأثیری بر مخطب ندارد و گروه سوم کسانی هستند که مخاطب را کُنش گر می داند یعنی مخاطب فعالی که تأثیر رسانه را تغییر می دهد طبق این نظریه نوع رسانه و نوع مخاطب در تأثیرگیری مخاطب و تأثیرگذاری رسانه مؤثر است.

7)رسانه ها شکل زیبایی شناختی منحصر به فردی دارند. رسانه برای افزایش تأثیرگذاری خود به دنبال ایجاد جذابیت های متفاوتی هستند این جذابیت ها شکل های زیبایی شناختی متفاوتی را رقم می زند که برای رسانه ها منحصر به فرد است.

اهداف آموزش سواد رسانه ای : ایجاد تفکر خلاقانه انتقادی و موشکافانه در افراد استفاده از فناوری های جدید مانند رایانه برای پردازش و تولید و طراحی اطلاعات شناخت و ارتباط با اشکال بصری و استفاده از آنها در کنار سایر مهارت های ارتباطی مثل خواندن، نوشتن، صحبت کردن و گوش دادن

گام های اساسی تغییر قدرت تأثیر رسانه ها یا محدود کردن و کنترل تسلط رسانه ها :

1)محدود کردن انتخاب ها : سواد رسانه ای چون رژیم غذایی عمل می کند یعنی یک برنامه ای را تدوین می کند تا افراد در زمان مناسب به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی پیدا کند و این دسترسی در بهترین و آسانترین روش صورت می گیرد.

2)تحکیم تجربه ها : مجموعه منفوذات دانش و تجربیات فرد و مهارت و توانایی در درک و تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای اصول و چارچوب سواد رسانه ای را شکل می دهد با تحکیم این تجربیات سواد رسانه ای فرد ارتقاء می بخشد.

مراحل کسب سواد رسانه ای :

1)داشتن آگاهی کامل در خصوص استفاده از رسانه ها
2)نگاه منتقدانه به محتوای رسانه ها
3)تحلیل جنبه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در رسانه ها
4)استفاده از رسانه برای تغییرات اجتماعی

عوامل مؤثر در توسعه سواد رسانه ای :
1)پیوستار کسب مبانی
2)فراگیری زبان
3)فراگیری شرح و روایت
4)فلسفه شکاف و بدبینی بسط دهنده
5)توسعه شدید
6)کاوش تجربی
7)درک و تفکر انتقادی
مسئولیت اجتماعی

موانع توسعه سواد رسانه ای :
1)عدم وجود زیر ساخت ها در بحث ارتباطات
2)نبود قوانین مشخص و شکاف در حوزه رسانه ها
3)نبود توجه کافی و بودجه مناسب برای آموزش سواد رسانه ای
4)نبود اطلاعات کامل در اختیار آموزش دهندگان به طور مثال والدین
5)توجه نکردن به آموزش رسمی در سطح مدارس به سواد رسانه ای

ضرورت آموزش سواد رسانه ای : عصر ما عصر اطلاعات و ارتباطات است و یکی از مهمترین ابزار ارتباط وسایل ارتباطی جمعی یا رسانه ها به گونه ای که رسانه ها سهم بزرگی در پُر کردن زمان افراد و تأثیر گذاری بر افکار آنها دارد و چون نظریه های ارتباط جمعی به این سمت حرکت می کند که مخاطب کُنش گر فعال و انتخاب گر است ضرورت داشتن سواد رسانه ای احساس می شود و چون سواد رسانه ای دانش و علم تجزیه و تحلیل رسانه است امری اکتسابی است و آموختنی پس ضرورت آموزش سواد رسانه ای نیز احساس می شود.

فلسفه وجودی آموزش سواد رسانه ای را بیان کنید :
-سواد رسانه ای آموزشی برای زندگی در دنیای رسانه های جهانی است
-قلب سواد رسانه ای، پرسش آگاهانه است
-سواد رسانه ای جایگزینی برای سانسور، تحریم با سرزنش رسانه است

دلایل فراگیری سواد رسانه ای :
-استفاده آگاهانه از رسانه ها
-نگاه منتقدانه به محتوای رسانه ها
-تحلیل پیام و اهداف رسانه ها
-تحلیل پیام و اهداف رسانه ها
-جایگزینی ارزش ها و دیدگاه ها توسط رسانه ها
-برداشت های گوناگون از یک پیام واحد رسانه ها

پنج اصل اساسی تحلیل پیام های رسانه ای :
-پیام های رسانه ای را دست اندرکاران رسانه ها می سازند.
-پیام های رسانه ای تنها بخشی از واقعیت را بیان می کنند.
-هر رسانه مجموعه ای از فواعد منحصر به فرد برای تولید پیام دارد.
-مخاطبان، پیام های رسانه ای را معنا می کنند.
-رسانه ها در چارچوب منافع اقتصادی و سیاسی خود قدم بر می دارند.

نقش تلویزیون در زندگی کودک و نوجوانان :
1)اولین نقش آن وقت کشی است
2)دومین نقش تلویزیون تلقی آن همچون رویدادی اجتماعی یا غیر اجتماعی است
3)سومین نقش آن پردازش اطلاعات است
4)نقش چهارم و نهایی آن فراهم سازی اطلاعات است
برخی از مهارت های کُنشی در سواد رسانه ای :
1)تحلیل : شکستن و تقسیم پیام به عناصر معنادار
2)ارزشیابی : داوری درباره ارزش پیام ها و امکان مقایسه عناصر پیام با هم
3)گروه بندی : تعیین اجزای مشابه و متفاوت پیام
4)استقرا : نتیجه گیری از برخی اجزای پیام و تعمیم آن به بقیه اجزا
5)قیاس : استفاده از اصول فراگیر برای تبیین موارد خاص
6)ترکیب : جمع بندی پیام های مختلف در ساختاری جدید
7)خلاصه سازی : ارائه توصیفی روشن، درست و فشرده از پیام