در گذر زمان، با افزايش شناخت، آگاهي و دانش انسان در خصوص پديده‌ها، نيازها و شيوه‌ي پاسخگويي به آن‌ها، رفته رفته علم و فنّاوري به وجود آمد و مدام در حلقه‌ي پيشرفت قرار گرفت. تا جايي که امروزه اين فنّاوري است که بسياري از شؤون و جنبه‌هاي زندگي انسان را بازتعريف مي‌کند و اگر چه مزاياي فراواني نيز براي او فراهم آورده است، گاه انسان را در پي خود کشيده، تا جايي که ساخته‌ها و پرداخته‌هاي دست بشر، انسان سرگشته‌ي عصر انفجار اطّلاعات را اسير خود ساخته و به هر سو که اراده کند، مي‌کشد.
نيمه‌ي پاياني قرن بيستم و پس از جنگ جهاني دوّم، دوره‌ي طلايي دانش و فنّاوري بشر و دوره‌ي انتقال از عصر صنعت و ماشين به عصر فنّاوري اطّلاعات است. توسعه‌ي شبکه‌ها با کارکردهاي نظامي در ابتدا و توسعه‌ي آن‌ها و تعريف کارکردهاي جديد و ايجاد امکان اتّصال مراکز دانشگاهي، پژوهشي، علمي و تبادل اطّلاعات با يکديگر در اين نيمه اتّفاق افتاده‌است. تجاري‌سازي فنّاوري اطّلاعات و ارتباطات و به تبع آن کاهش هزينه‌هاي رايج و امکان استفاده‌ي عموم از اين فنّاوري، اينترنت را به معناي امروز آن در دهه‌ي پاياني قرن بيستم به مردم معرّفي نمود و امروزه اين فنّاوري عظيم با ميلياردها رايانه، ميليون‌ها خدمات‌دهنده و صدها هزار شاه‌راه ارتباطي اصلي در برابر بشر قرار دارد تا از مواهب و مزاياي بي‌بديل آن استفاده کند يا خود را با پليدي‌ها و آسيب‌هاي آن به نابودي کشد.
رايانه، اينترنت و تمامي ابزارهاي مبتني بر فنّاوري اطّلاعات و ارتباطات، در ابتدا و در ذهن و تصميم مبدعان و مخترعان آن، صرفاً با هدف خدمت به نوع بشر و ساده‌سازي و افزايش کيفيت زندگي انسان، طرّاحي و توليد شدند. امّا در عمل تبديل به چاقوي دولبه‌ي گشتند که سعادت و شقاوت را هم‌زمان با هم به ارمغان مي‌آورند و شهروند امروز دهکده‌ي ديجيتالي جهاني را در برابر يک انتخاب و يک سؤال بزرگ قرار داده‌است که «آيا انسان نيازمند بازتعريف نيازها، خواسته‌ها، منافع و مضارّ خود در فضاي به اصطلاح جديد مجازي است؟»
فنّاوري اطّلاعات و ارتباطات ضمن تأثيرگذاري بر تمامي جنبه‌ها و شؤون زندگي اجتماعي بشر، بر جرايم، تهديدها و آسيب‌ها نيز تأثير گذاشته است. بسياري از جرايم قديمي با استفاده از ابزارهاي رايانه‌اي با سهولت، اثرگذاري و منافع بيشتر براي مجرمين از سوي آنان صورت مي‌گيرند و حتّي دسته‌ي ديگري از جرايم که کاملاً جديد بوده و صرفاً اختصاص به فضاي مجازي دارند نيز شکل گرفته و در قاموس مجرمين از منظر ارتکاب و در قاموس پليس از منظر پي‌جويي و مقابله وارد شده‌اند.

جرايم رايانه‌اي
همزمان با توسعه و کاربردپذيري رايانه و سيستم‌هاي رايانه‌اي، جرايم رايانه‌اي هم به وجود آمده‌اند. اگرچه دامنه و حوزه‌ي وقوع جرم در هر حوزه با توجّه به ويژگي‌ها و وسعت کاربرد و استفاده متفاوت بوده‌است. از سال 1960 ميلادي تا کنون سه نسل از جرايم رايانه‌اي برشماري شده‌اند. نسل اوّل که مقارن سال‌هاي دهه‌ي هشتاد، هفتاد و اوايل دهه‌ي هشتاد ميلادي است و چون استفاده از اينترنت در آن زمان شيوع نداشت، عمده‌ي جرايم مرتبط با رايانه‌ها بود و از اين رو اين دسته از جرايم صرفاً به «جرايم رايانه‌اي» ياد مي‌شوند. نسل دوّم جرايم رايانه‌اي از اوايل دهه‌ي هشتاد تا اوايل دهه‌ي نود به وقوع پيوستند که به «جرايم عليه داده‌ها» تعبير مي‌شوند. در اين نسل، «داده» صرف‌نظر از اين‌که در رايانه قرار داشته باشد، در واسط‌ها و ابزارهاي انتقال مورد توجّه قرار گرفت و ديگر تأکيدي بر رايانه نبود. نسل سوّم رايانه‌اي نيز هم‌زمان با فراگير شدن اينترنت از اوايل دهه‌ي 1990 ميلادي به وجود آمدند. اين جرايم که با گسترش کاربرد شبکه و اينترنت به وجود آمدند نام «جرايم سايبري» را به خود گرفتند.

مبارزه با جرايم رايانه‌اي
گسترش جرايم رايانه‌اي در دنيا، خصوصاً در کشورهايي که بيشترين استفاده کنندگان رايانه و اينترنت در دنيا محسوب مي‌شوند، باعث شد تا حکومت‌ها به فکر ايجاد سازوکار قانوني و حقوقي رسيدگي و مبارزه با اين‌گونه جرايم بيافتند. کنوانسيون‌هاي بين‌المللي نيز براي تشريک مساعي در روند شناسايي جرم و مجرمين، همکاري در پي‌جويي و تعقيب قضايي و پليسي مجرمان و تبادل دانش و اطّلاعات پليسي در شناخت و کشف علمي جرايم سايبري نيز تشکيل شدند که از مهم‌ترين آن‌ها مي‌توان به کنوانسيون بوداپست در سال 2001 اشاره کرد. از کشورهاي فعّال پيش‌رو در پي‌جويي و مبارزه با جرايم رايانه‌اي مي‌توان به ايالات متّحده‌ي امريکا، روسيه، چين، کره‌جنوبي، انگلستان، هند، فرانسه و آلمان اشاره کرد.

ضرورت تشکيل پليس «فتا» در کشور
توسعه‌ي روزافزون زيرساخت‌هاي فنّاوري اطّلاعات و ارتباطات در کشور و افزايش کاربران و استفاده کنندگان از اينترنت و ساير فنّاوري‌هاي اطّلاعاتي، ارتباطي و مخابراتي نظير خطوط تلفن‌هاي ثابت و همراه، شبکه‌هاي ديتاي کشوري و محلّي، ارتباطات ماهواره‌اي از جمله‌ي دلايلي است که لزوم ايجاد و توسعه‌ي سازوکاري براي برقراري امنيت در فضاي توليد و تبادل اطّلاعات جمهوري اسلامي ايران را توجيه مي‌کند.
همچنين توسعه‌ي خدمات الکترونيک در کشور نظير دولت الکترونيک، بانکداري الکترونيک، تجارت الکترونيک، آموزش الکترونيک و ساير خدمات از اين دست، نيز لزوم ايجاد پليسي تخصّصي در مجموعه‌ي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران را براي تأمين امنيت و مقابله با جرايمي که در اين فضا به وقوع مي‌پيوندند را آشکار مي‌کند.
از سوي ديگر، رشد قارچ‌گونه‌ي جرايم در حوزه‌ي فضاي توليد و تبادل اطّلاعات کشور (فتا) مثل کلاهبرداري‌هاي اينترنتي، جعل داده‌ها و عناوين، سرقت اطّلاعات، تجاوز به حريم خصوصي اشخاص و گروه‌ها، هک و نفوذ به سامانه‌هاي رايانه‌اي و اينترنتي، هرزه‌نگاري و جرايم اخلاقي و برخي جرايم سازمان‌يافته‌ي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي ايجاب مي‌کند که پليس تخصّصي که توان پي‌جويي و رسيدگي به جرايم سطح بالاي فنّاورانه داشته باشد، به وجود آيد.
از سوي ديگر با توجّه به تصويب قانون جرايم رايانه‌اي در مجلس شوراي اسلامي و لزوم تعيين ضابط قضايي براي اين قانون و نيز مصوّبات کميسيون افتاي دولت جمهوري اسلامي ايران مبني بر تشکيل پليس فضاي توليد و تبادل اطّلاعات، اين پليس در بهمن‌ماه سال 1389 به دستور سردار فرماندهي محترم نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، تشکيل گرديد.

اهداف تشکيل پليس فضاي توليد و تبادل اطّلاعات
تأمين امنيت فضاي توليد و تبادل اطّلاعات کشور، صيانت از هويت ديني، ملّي و ارزش‌هاي انساني جامعه در فتا، حفظ حريم خصوصي و آزادي‌هاي مشروع، صيانت از منافع، اسرار و اقتدار ملّي در فضاي توليد و تبادل اطّلاعات، حفظ زيرساخت‌هاي حياتي کشور در مقابل حملات الکترونيک و اعتماد و آسودگي خاطر آحاد شهروندان جامعه براي انجام تمامي امور قانوني از جمله فعّاليت‌هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي به منظور صيانت از حاکميت و اقتدار ملّي از جمله اهداف تشکيل پليس فتاست.

ماهيت پليس فضاي توليد و تبادل اطّلاعات
ماهيت اصلي پليس فتا، عملياتي است به اين معنا که به صورت کاملاً تخصّصي و از طريق تجهيز به منابع ارزشمند نيروي انساني، دانشي و تجهيزاتي با توان عملياتي خوب، نسبت به تأمين امنيت فضاي توليد و تبادل اطّلاعات با رويکرد مقابله با جرايم از طريق پيش‌بيني، پيش‌گيري و کشف جرم اقدام مي‌نمايد.

وظايف و مأموريت‌هاي فضاي توليد و تبادل اطّلاعات
ايجاد امنيت و کاهش مخاطرات براي فعّاليت‌هاي علمي، اقتصادي، اجتماعي در جامعه‌ي اطّلاعاتي، حفاظت و صيانت از هويت ديني و ملّي، مراقبت و پايش از فضاي توليد و تبادل اطّلاعات براي پيش‌گيري از تبديل شدن اين فضا به بستري براي انجام هماهنگي‌ها و عمليات‌ براي انجام و تحقّق فعّاليت‌هاي غيرقانوني و ممانعت از تعرّض به ارزش‌ها و هنجارهاي جامعه در فتا از جمله‌ي وظايف و مأموريت‌هاي پليس فضاي توليد و تبادل اطّلاعات ناجاست.

ويژگي‌هاي پليس فضاي توليد و تبادل اطّلاعات
پليس فضاي توليد و تبادل اطّلاعات ناجا داراي ويژگي‌هاي ممتاز و برجسته‌اي به شرح ذيل است. ويژگي‌هايي که نويدبخش امنيت و آرامش براي مردم در فضاي مجازي جمهوري اسلامي ايران است.
چشم‌انداز پليس فضاي توليد و تبادل اطّلاعات ناجا
تامين امنيت فضاي توليد و تبادل اطّلاعات کشور با سازماني فعّال، نوآورانه و به سوي پيشرفت، کارآمد، پويا، پاسخ‌گو و قانون‌مند در راستاي فراهم نمودن اعتماد و آسودگي خاطر آحاد شهروندان جامعه و صيانت از حاکميت و اقتدار ملّي و ارزش‌هاي اسلامي در افق ايران 1404 چشم‌انداز پليس فضاي توليد و تبادل اطّلاعات ناجاست.

برگرفته از

-