بشر زمانی که خواست انچه را می اندیشد نقش کند قدم به دنیای نگارش گذاشت.
انواع شیوه های نگارش :
خط تصویری : برای بیان هر فکر تصویر انرا می کشیدند وبا این روش خط تصویری ایجاد شد . تعدادفراوان تصاویر وعدم امکان ترسیم مسایل عاطفی کمبود این روش نگارش بود.
خط اندیشه نگار : به مرورتصاویر ساده ونمادین ترشدند وبرای مفاهیم عاطفی علایم قراردادی ایجادشد. مثلا دو پانشانه راه رفتن وچشم اشک الئدنشانه اندوه بود.
خط واژه نگار : نارسایی روش اندیشه نگار باعث شدکه در امر نگارش تغییراتی ایجادشود که بستگی بسشتری بازبان دارد . یعنی بستگی با اصواتی که چون گوش انها را میشنید , معانی انها رادرک کند.دراین روش واژه ها باعلایمی نمایش داده میشدند که ربطی با اصوات مزبور نداشتند ولی درعوض این ویژگی راداشتند که وقتی چشم انهارا می دید زبان الفاظی را قرین این علایم کند. عکس این شیوه روش الفبایی است که علایم کاملا با اصوات قرین است .
خط اوا نگار : خط به مرحله هجایی کشیده شد . هرهجا با علایم ویژه همراه است با بکار بستن علایمی که شکل واژه های ان جناس لفظی با واژه های بیانگر معانی انها دارد.اتفاقی که در خط فینیقیه درزمان انتقال ان به یونان می افتد و صامت نگارتبدیل به اوا نگار می شود .
خط الفبایی : با پیشرفت نمایش هجایی خط کم کم روش الفبایی پیدا کرد با تجزیه هجاها ونمایش مجزا مطلب شکل تحریری به خود گرفت .
هجا: (سیلاب) همان بخش کردن است که با پرتاب هوای ریه به بیرون ادا میشود ,با یک باربازدم .
واج صداهای بی معنی اند . درزبان فارسی 29 واج که شامل شش مصوت ( بلند وکوتاه ) و23 صامت است

خط هیروگلیف : شیوه نگارش به صورت تصویری بود انتشار ان درمصر ودر دست کاهنان مصر بوده . یونانیان چون این خط را اعجاب اور وپر رمزو رازمیدانستند این نام را بر ان نهادند , به معنای نشانه های مقدس .
سابقه خط هیروگلیف تا هزاره چهارم قبل از میلاد است هیروگلیف رابر پاپیروس می نوشتند که از ساقه فشرده نوعی نی بدست می امد ونیای کاغذ است . نوشت افزار انان نیز نوعی قلم نی ای بود که ان را در مرکب سیاه یا قرمز فرو می بردند .این خط بیشتر افقی واز چپ به راست نوشته میشد وگاهی از بالا به پایین . بعدها خط هیروگلیف در مصر تحول میابد وبه سادگی می گراید ودو نوع خط هیراتیک (دینی ) ودموتی (مردمی) از ان به وجود می اید
اولین کاربرد خط جهت انجام محاسبات کشاورزی بوده مصریان تصویر سبدی را بر روی دیوار کلبه خود میکندند وبه تعداد سبدهایی که به تحصیلداران مالیاتی داده بودند روی سبد خط می کشیدند
خط میخی : سومری ها کهن ترین اقوام ساکن بین النهرین قومی متمدن که نژاد سامی نداشتند سابقه ئحضور انان در این منطقه به هزاره چهارم قبل از میلاد برمیگردد . علم نجوم تقسیمات زمانی به ساعت و دقیقه وثانیه , مسایل هندسی واوزان از دستاوردهای این قوم است. خط میخی ابتدایی شباهت به خط مصری دارد یعنی خط میخی دراصل نوعی خط تصویرنگاری بوده ولی به سبب وضعیت جغرافیایی منطقه بین النهرین و وجود مناطق باطلاقی و خاک رس سومریان از الواح گلی پخته و نوعی قلم چوبی که نوک ان شبیه مثلث بود استفاده می کردند. چونکه نگارش تصاویر منحنی بر روی گل دشوار بود تصاویر حالت ساده تر وزاویه مانندی به خود گرفتند وسرانجام علامتهای تشکیل دهنده این خط به صورت میخ درامد .
از خط میخی سومری نخستین , خط میخی ایلامی منشعب می شود که برای نگارش زبان ایلامی به کار می رود .خط میخی اکدی (بابلی) از منشعبات همین خط است . خط میخی به جز منطقه بین النهرین در گستره وسیعی رواج میابد.دراسیای صغیر وبین النهرین شمالی ودر میان هیتیها ,هوری ها , اورارتوها, کاسی ها وغیر .
ایرانیان هیچگاه دارای خط نبوده وان را اقتباس کرده وبنابر شرایط کاربرد خود انرا تحول می دادند . مردم انشان درمحدوده دوره ایلامی خط میخی را از 800 علامت به 300 علامت ساده تبدیل کردند. مادها انرا از صورت نموداری و اهنگی به شکل الفبایی دراوردند واین مهمترین تغییر وپیشرفت در اسان نمودن خط میباشد .اوج شکوفایی خط میخی در زمان پارسی میباشد .خط میخی کتیبه های پارسی باستان دوره هخامنشی از روی خط میخی بابلی وایلامی درست شده که نسبت به انها ساده تر وعلایم کمتری دارد .
خط فنیقیه : همزمان با تکامل تدریجی خطوط میخی در هزاره دوم پیش ازمیلاد خط دیگری در سرزمین فنیقیه پا به عرصه وجود نهاد وان خط فنیقیه است قدیمی ترین نمونه این خط در کاوشهای شهر گوبله از شهرهای فنیقیه باستان ( سوریه کنونی ) که یونانیان انرا بیبلوس مینامیدند , بدست امده .این شهر درمیان یونانیان , به عنوان داشتن بهترین پاپیروس شهرت داشت ومرکز بازرگانی مصر ویونان بود یونانیان ابزار نوشتن خود را از این شهر بدست میاوردند. الفبای فنیقیه با 22 علامت خطی که تنها صامت ها را نشان میداد واز راست به چپ نوشته میشد نشانه هایی از خط مصری باستان وخطوط تصویری رادر الفبای فنیقی می توان یافت این خط برخلاف خط هیروگلیف که درانحصارکاهنان بود ویا خط میخی که تنها طبقه دبیران با ان سروکار داشتند به راحتی در دسترس عامه قرار گرفت چون نگارش وفراگرفتن ان اسان بود.
این خط در اسیای غربی نفوذ یافت وجایگزین خط میخی شد این مسیله از طریق یونان انجام گرفت که با فنیقیه ارتباط بازرگانی داشتند. یونانیان این الفبا رابا اسم سامی ان که نماینده دو حرف اول ان بود ( الفا بتا ) نامیدند وبرای استفاده خود تغییراتی در ان دادند ومصوتها را وارد خط ساختند وخط صامت نگار را به اوانگار تبدیل کردند وجهت نگارش رانیز تغییر دادند واز چپ به راست نوشتند . لازم به یاداوریست که کهنترین نوشته ها معمولا از راست به چپ وسپس ازچپ به راست نوشته شده ودر اغاز نوعی روش شیارگونه متداول بوده .
گونه ای از خط یونانی را , یونانیان مهاجر باخئد به روم بردند ودر انجابر این مبنا الفبای لاتینی بوجود امد که زبانهای گوناگون اروپا بدان خط نوشته شد . در سده نهم میلادی کشیشی از کلیسای بیزانس به نام سیریل با ترکیبی از الفبای یونانی ورومی خطی را برای نگارش زبان اسلاوی بوجود اورد که نمونه تعدیل شده این الفبا برای نگارش زبان روسی بکار میرود . الفبای فنیقی شبه قاره هند رانیز درنوردید دانشمندان خط برهمایی هند را ازفرزندان همین خط می دانند کهئ زبان سنسکریت ودیگر زبانهای هندی با ان نوشته میشود.
خط ارامی : یکی دیگر از فرزندان خط فنیقیه خط ارامی است که به سرعت در خاورمیانه پخش شد . ارامیها اقوامی بودند که از صحرای شمالی عربستان به سوی خاورمیانه مهاجرت کردند ودربین النهرین مستقر شدند در اوایل هزاره اول پیش ازمیلاد حکومتهایی برای خود برپا کردند ولی بزودی مقهور وخراج گذار اشو ریها شدند اما از انجا که بازرگانان موفقی بودند نفوذ ریشه داری در منطقه کردند ومحل استقرار خود را دربابل ونینوا قرار دادند و برجمعیتشان افزوده شد ومهمتر اینکه بر مبنای الفبای فنیقی خط ارامی بوجود امد وتبدیل به خط بین المللی منطقه شد. پدید امدن دولت هخامنشی که سرزمین گسترده از ماورا النهر تا بین النهرین را در برمیگرفت ونیاز به یک زبان ارتباطی واحد داشت برگسترش خط وزبان ارامی افزود .
پس از دوران هخمنشی در دوره کوتاه مدت اسکندر وسلوکیها زبان وخط یونانی در مراسلات رسمی واداری بکار رفت تا اینکه در زمان اشکانیان خط پهلوی اشکانی بر مبنای خظ ارامی پهیه ریزی شد وسپس خط پهلوی ساسانی در همین راستا به وجود امد که هر کدام گونه های کتیبه ای وتحریری دارند . این خطوط صامت نگارند وحتی تعداد علامتها نسبت به ارامی کمتر نیز هست وهمین موضوع مشکلاتی را برای زبان پهلوی ایجاد می کند. خط اوستایی که یکی از کاملترین خطوط دنیاست برای تحریر کتاب دینی زرتشتیان استفاده میشده این خط اوانگارهست و53 یا 58 علامت صامت ومصوت از قابلیت نگارش بسیار بالایی برخوردار است.
خط عبری نیز که سابقه زبانی ان به سده چهارم پیش ازمیلاد می رسد از اصل ارامی نشات گرفته عموم یهودیان جهان خط عبری را برای نگارش اثار خود بکار می گیرند .
خط عربی نیز باواسطه نبطیان از خط ارامی بوجود امده نبطیان قومی از نژاد عرب که در نبطیه زندگی می کردند از حدود 150 سال پیش ازمیلاد گونه ای از خط وزبان ارامی درمیان ایشان رایج بود از این خط خطی موسوم به سینایی نو به وجود امد که از سده اول پیش ازمیلاد تا سده چهارم میلادی در جزیره سینا رواج داشت . خط کوفی ( درکوفه وحیره ) ونسخ (درمکه ومدینه )از این خط اقتباس شده اند. ایرانیان نیز در سده های نخستین اسلام با افزودن حروف فارسی به الفبای عربی خط فارسی را بر مبنای نسخ پایه گذاری کردند وسپس خطوط دیگر توسط شخصیتهایی مانند ابن مقله شیرازی –علی بن هلال یاقوت مصتعصمی ابداع گردید که هر کدام براساس اصول کاربردهای متفاوتی دارند.

باتشکر ازاستاد گرامی

جناب همتی عالی بود لطفا منبع را ذکر کنید.بنده در تدریس از این مطالب استفاده میکنم نیاز به سند معتبر دارم.