آداب و رفتار اجتماعی در اسلام

آزادی از مسایل اولیه در زندگی انسان است.اسلام آزادی را برای انسان تضمین نموده است ولی در همه قوانین اسلام و به خصوص در قانون هایی که بازدارنده فرد از تعدی به دیگران است مانند حرام بودن غیبت و سخن چینی و آزار رساندن به دیگران و منت گذاشتن و مسخره کردن دیگران تاکید بر رعایت حقوق فردی است (آزادی فردی)

زندگی خانوادگی جزئی از زندگی اجتماعی است و دارای نظام آسمانی یا قراردادی است که خانواده در تمام شئون زندگی از آن پیروی می کند و خانواده باید اعضای صالحی را برای یک جامعه بزرگ تربیت نماید(آزادی خانوادگی)

ازآنجا که یکی از تفاوت های انسان با حیوان ادب است و انسان در اثر درک حقایق ادب دارد هرچه انسان کامل تر می شود تربیت او نیز بیشتر می شود آداب و رفتار اجتماعی طرز برخورد انسانها با یکدیگر با حکومتها با زیردستان با فرزندان و پدرمادرها و همسایگان و... براساس مقررات صورت می گیرد.

حقوق همسایگان

رفتار با همسایگان اهمیت زیادی دارد. چراکه با آنها بیشتر از اقوام و نزدیکان برخورد داریم و بی تفاوتی با انها نشانه خودخواهی و نداشتن آشنایی با آداب معاشرت است. پیامبر اکرم (ص) می فرماید حق همسایه آن است که اگر مریض شد عیادتش کنی و اگر از دنیا رفت در تشییع جنازه اش حاضر شوی و اگر از تو قرض خواست به بدهی اگر حادثه ی خوبی برای او رخ داد به تبریک بگویی و اگر مصیبتی دید به او تسلیت بگویی.

راز داری یکی از حقوق همسایگان است. و دیگر آنها:

1- به هسایه سلام کند

2- او را معطل نکند

3- زیاد سئوال نکند

4- به عیادتش برود

5- از اشتباهاتش درگذرد

6- از بالای بام درون خانه او را نبیند

7- راه خانه او را اشغال نکند

8- از استراق سمع بپرهیزد

9- اگر کمک خواست انجام بدهد و.......



حقوق خویشاوندان:

پیامبر اکرم (ص) فرمود: کسی که با خویشاوندان خود رفت و آمد کند من به او نزدیک شده و ارتباط پیدا می کنم و هر کس با خویشان خود قطع رابطه کند از من جدا شده است.

امام رضا (ع) فرمود: بهترین صله ارحام آن است که از طرف تو آزاری به خویشانت نرسد صله ارحام عمر را زیاد می کند و دوستی میان خویشاوندان را استحکام می بخشد.

حقوق والدین و فرزندان:

خانواده به عنوان کوچک ترین مجموعه تشکیل دهنده جامعه در اعتلا و یا انحراف آن نقش موثری دارد .

الف – حقوق پدر و مادر:

احترام به حقوق والدین از حقوق انسانی است و از حقوق دائمی است نه از حقوق موقت. احساس محبت و دوستی به والدین در همه حال لازم است هرچند پدر و مادر خوب باشند یا بد ، زنده باشند یا مرده . به انسان امر شده تا نهایت تواضع و فروتنی را گسترده باشد . همچنین از ما خواسته تا در گفتارمان نسبت انها نهایت ادب را داشته باشیم.پیامبر(ص) فرموده حتی نباید پدر و مادر را به نام صدا زد و در راه رفتن از آنان سبقت گرفت.

ب- حقوق فرزندان:

1- تربیت فرزندان و آموزش آداب اجتماعی

2- آشنایی فرزندان با احکام و خداشناسی

3- هدایت او در جهت اطاعت از فرمان خداوند

4- راهنمایی و کنترل فرزندان

5- انتخاب نام نیکو برای فرزندان

6- ایجاد تسهیلات لازم برای تحصیل علم

7- مهربانی با کودکان و محبت به آنها.

ارتباطات غیرکلامی و الگوهای رفتاری

اشخاص از طریق پیام های غیرکلامی خود سرنخ های زیادی را به ما می دهندیا نشانه هایی را در مورد هیجانات ، خواسته ها، مقاصد ، شخصیت و حتی پایگاه اجتماعی بروز می دهند. در هر فرهنگ و خرده فرهنگ بر اساس ویژگی حاکم بر خود ، حرکات را به شیوه ی خاصی تعبیر و تفسیر کرده و از آنها معنی مورد نظر خود را جستجو می کنند مانند علامت دادن با دستی که دو انگشت سبابه و شست در نوک به هم چسبیده باشند در غرب به معنی وفق مراد است و لی در ژاپن معنی پول را می دهد.

بخش وسیعی از ارتباطات بدون استفاده از زبان صورت می گیرد. مردم به علائم فرازبانی وابستگی زیادی دارند مثلا نگاه کردن یا نگاه نکردن مستقیم درچشم ، لمس کردن یا لمس نکردن و........رفتار انسانی را تعبیر می کند.

1- عواطف

شواهد بسیار محکمی وجود دارد که نشان می دهند: عواطف کما بیش در سراسر جهان به یک شکل تجربه می شوند . به نظر می رسد که لذت ، خشم ، ترس ،غم ،تنفر و تعجب از عواطف اصلی هستند که در سراسر جهان به یک شکل درک می شوند چراکه غریزی هستند هرچند قواعد نمایش آنها شیوه ی کاملا فرهنگی دارند.

2- تماس چشم با چشم :

نگریستن مستقیم در چشم فرد دیگر توسط اشخاص مختلف معانی متفاوت دارد گاهی نشانه گستاخی و گاهی نشانه توجه است.ومهمتر اینکه اگر نگاه چپ کردن صورت پذیرد نشان بی ادبی و جسارت است .

3- تعیین فاصله:

مطالعات واتسون نشان می دهد درجه بندی فاصله از اعداد کوچک تا بیشترین فاصله در جوامع مختلف متفاوت است. در مجموع می توانیم مطمئن باشیم که در فاصله گرفتن از هم برخی تفاوت های فرهنگی وجو دارد. پژوهش ها نشان می دهد آمریکاییان فاصله بیشتر و اعراب فاصله نزدیکتر را دوست دارند.

4- سطح صدا:

فرهنگ های مختلف از بلندی ویژه ای در محاوره استفاده می کنند . عرب ها از صدای بلند استفاده می کنندو معتقدند صادقانه است و صدای ملایم گمراه کننده است و آمریکایی ها بسته به طبقه بندی اجتماعی از صدای آرام تری استفاده می کنند. رسایی صدا و طنین مناسب و روانی سخنگویی می تواند مورد قضاوت و تعیین شخصیت فرد قرار گیردولی لزوما ملاک نمی باشد.

5- ایما و اشاره:

ایما و اشاره مجرای بسیار مهم دیگری از ارتباطات را می سازد.برخی از آنها جهانی هستنداما بیشتر آنها خاص فرهنگی هستندو تحت تاثیر تفاوت های فرهنگی قرار می گیرند.اشاره ای که در یک فرهنگ شایسته است ممکن است در فرهنگی دیگر کاملا ناشایست باشد مانند حرکات سر که هم بله است و هم نه. این مهم است که بدانیم در یک فرهنگ یکسان نیز در دو زمان متمایز از هم معنی یک حرکت ممکن است تغییر یابد.

6- لامسه :

لمس کردن به عنوان یکی از حواس پنج گانه ی مهم ما به حساب می آید و دارای ظرفیت بالایی می باشد.پوست که در بردارنده ی گیرنده های حسی فراوانی است ، می تواند فشار ،درد، گرما و سرما را به راحتی دریافت و به مغز انتقال دهد. عامل فرهنگ در استفاده از دست و لمس کردن از اهمیت بالایی برخورداراست و نحوه گرفتن دست کسی در بین مردان در فرهنگ غرب که بندرت صورت می گیرد تعبیر ناپسند دارد ولی در اعراب نشان صمیمت است.